Rekabet Hukuku ve Hapis Cezası

Rekabet hukuku hiç şüphesiz Türkiye'de de dünya genelinde de ticaret hukuku, ceza hukuku ya da borçlar hukuku gibi köklü bir geçmişe sahip değildir. Rekabete ilişkin kuralların Hammurabbi dönemine kadar uzandığı söylense de, rekabet hukukunun ortaya çıkışı sanayi devrimi ve loncaların zayıflaması ile bağlantılıdır. Bu nedenle, "modern anlamda" ilk rekabet hukuku metni olarak nitelenen Sherman Yasası'nın 1890 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde kabul edilmesi de şaşırtıcı değildir. (Bu tarihten önce ABD'nin çeşitli eyaletlerinde ve Kanada'da rekabeti sınırlayıcı anlaşmalar yasaklanmış olsa dahi, Sherman Yasası ve 1890 yılı rekabet hukukunun miladı olarak kabul görmektedir).

Söz konusu yasanın en temel özelliği, rekabeti sınırlayıcı anlaşma yapanlar ve tekelleşmeye çalışanlar için o dönem itibariyle 5000$ para cezası ve/veya bir yıla kadar hapis cezası öngörmesidir. 1955 yılında yapılan değişikliklerle para cezası 55.000$'a çıkarılmıştır. 1974 yılında ise, kanuna aykırı davranışın niteliği kabahatten çürüme çevrilmiş, hapis cezasının üst sınırı bir yıldan üç yıla, şirketlere verilebilecek para cezasının üst sınırı 1.000.000$'a, kişilere verilecek para cezasının üst sınırı ise 100.000$'a çıkarılmıştır. Kişilere verilen para cezasının üst sınırı 1984 yılında 250.000$'a; 1990'da ise 350.000$'a yükseltilmiştir. 1994 değişikliği ile şirketler için verilecek cezasını üst sınırı 10.000.000$'a çıkarılmıştır. Son olarak 2004 yılında yapılan değişiklik ile de;

• şirketlere verilebilecek para cezasının üst sınırı 100.000.000$;
• kişilere verilebilecek para cezasının üst sınırı 100.000$;
• kişilere verilebilecek hapis cezasının üst sınırı 10 yıl

olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla, ABD'de Sherman Yasası'nı ihlal eden bir yönetici veya şirket çalışanı 100.000$ para cezası ve 10 yıla kadar hapis ile cezalandırılabilmektedir. 

Burada vurgulanması gereken önemli bir husus ise, söz konusu cezaların yalnızca ABD vatandaşlarına değil, ABD topraklarında Sherman Yasası'nı ihlal eden yabancı kişilere de uygulanmakta olduğudur. Örneğin, Lysine Karteli Davası (bkz. FBI Kamerasından Bir Kartelin Anatomisi)sonucunda kartele taraf olan ABD'li AMD şirketinin üç yöneticisinin yanısıra iki Japon ve bir de Koreli şirket yöneticisi de ceza almıştır.

Bunların yanısıra aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere, 2001-2010 döneminde rastlayan dokuz yılda 219 kişiye toplamda 404 yılı aşan ceza verilmiştir.

Son olarak, "Ekonomik suça ekonomik ceza" ilkesine alışık olanlar Kıta Avrupalılarına bu durumu Amerikalılar basitçe şu şekilde açıklıyorlar: "Bir kişiyi köşe başında sıkıştırıp silah zoruyla cebindeki parasını almakla, kartel oluşturup piyasa mekanizmasını etkileme sonucunda tüketicilerin cebindeki parayı almak arasında sonuç itibariyle herhangi bir fark yoktur; bu nedenle de hapis ile cezalandırılmalıdır."




Kaynaklar: 

• ABD Adalet Bakanlığı
• Wikipedia

Önemli Not: Sitede yer alan yazıların tüm sorumluluğu yazarlara aittir ve www.rekabethukuku.info sitesini veya herhangi bir kurum veya kuruluşu bağlayıcı değildir. Sitedeki yazıların en doğru ve en güncel bilgileri içerdiği garanti edilemez. Yazılar yalnızca genel bilgi vermek amacını taşımaktadır; hukuki görüş olarak değerlendirilemez ve yayınlarda yer verilen görüşlerden kaynaklanabilecek olası zararlardan site, yazarlar ve editörler sorumlu tutulamaz. Rekabet hukukuna ilişkin sorunlarda konu ile ilgili avukatlara danışmanız ve/veyaRekabet Kurumu'na başvurmanız önerilir.